17 mei 2024

Door massaal eigen aandelen in te kopen, fêteren bedrijven kortetermijnbeleggers

Het beoogde nieuwe kabinet ziet tot opluchting van het bedrijfsleven af van een belasting op de inkoop van eigen aandelen. Vorig jaar kochten Nederlandse beursfondsen – van ASML tot Nationale-Nederlanden – voor 35,4 miljard euro aan eigen aandelen in. Waarom doen ze dat?

In 2010 besteedden beursgenoteerde bedrijven nog slechts 2,2 miljard euro aan inkoop van eigen aandelen. Toen bestond het overgrote deel van de winstuitkering – 16 miljard – nog uit dividend.

In 2016 was het bedrag voor de inkoop van eigen aandelen toegenomen tot 6,9 miljard en werd 22 miljard euro aan dividend uitgekeerd. Inmiddels is aandeleninkoop groter dan dividenduitkeringen.

Heeft protest uit het bedrijfsleven ertoe geleid dat het beoogde nieuwe kabinet afziet van belasting op de inkoop van eigen aandelen?

Beursfondsen kwamen massaal in opstand tegen de belasting. Ze dreigden te verhuizen naar landen die geen voorheffing kennen, zoals Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië.

Demissionair minister Adriaansens (VVD) van Economische Zaken noemde de door de Tweede en Eerste Kamer goedgekeurde wet een ‘vreselijk, vreselijk slecht plan’.

Was de voorheffing er gekomen, dan zouden bedrijven stoppen met de inkoop van aandelen. In plaats van de geschatte opbrengst van 1,5 miljard euro zou het de Nederlandse schatkist mogelijk slechts 500 miljoen hebben opgeleverd. Daarvoor wil niemand ASML het land uitjagen. De opbrengst zou worden gebruikt voor de verhoging van de minimumlonen en uitkeringen. Die gaat niet door.

Wat is de drijfveer voor deze explosie van de inkoop van eigen aandelen? Vroeger gebeurde dat zelden of nooit.

Klopt. De bedoeling van de beurs is dat bedrijven er middelen krijgen voor investeringen van mensen die geld overhebben, beleggers. Dat gebeurt door het plaatsen van nieuwe aandelen. Deze investeringen zijn goed voor de economie. Ze leiden tot innovatie, productiviteitsstijging en nieuwe banen.

Maar nu gebeurt het omgekeerde. Bedrijven kopen zelf de al geplaatste aandelen op. Hiermee fêteren zij de bestaande aandeelhouders. Want de uitgekeerde winst wordt over minder aandeelhouders verdeeld.

Waarom is dit een nieuwe gewoonte geworden?

Dat heeft veel te maken met Angelsaksische invloeden. In de VS en Groot-Brittannië is het voornaamste doel van bedrijven het plezieren van hun aandeelhouders. Zij zitten vaak niet voor de lange termijn in een bedrijf en willen zo snel mogelijk koerswinsten behalen.

Wereldwijd kochten bedrijven in 2022 voor liefst 2.200 miljard euro eigen aandelen in. En 70 procent daarvan vond plaats in de VS. Alleen Apple kocht al voor 80 miljard euro eigen aandelen in. Het is een van de oorzaken van de spectaculaire koersstijgingen op de Amerikaanse beurs.

Een reden voor veel Amerikaanse bedrijven, vooral die in de technologiesector, is dat ze vaak niet weten wat ze met de enorme winsten moeten doen bij gebrek aan lucratieve investeringsmogelijkheden. Het teruggeven van het overtollige geld aan de eigenaren – en dat zijn de aandeelhouders – wordt dan gezien als de beste keuze.

Gek genoeg doet ook Big Oil, waaronder Shell, daar volop aan mee, terwijl die toch eigenlijk al het geld nodig zou hebben voor de ontwikkeling van duurzame energie.

Waarom is dividend betalen minder populair geworden?

Aandeelhouders hebben liever koerswinst. En bedrijven vinden dividend verplichtend. Het jaarlijkse dividend is wel te verhogen in goede jaren, maar moeilijk te verlagen in slechte jaren. Dat levert veel slechte publiciteit op: ‘BAM verlaagt dividend’.

Inkoopprogramma’s van eigen aandelen lopen vaak jaren en bedrijven kunnen zelf het moment kiezen om de ingehouden winsten hieraan te besteden.

Daarnaast kan het management hiermee voorkomen dat een bedrijf wordt ondergewaardeerd op de beurs en overnameprooi zou kunnen worden. Door de cash in eigen aandelen te steken, kan die dreiging ongedaan worden gemaakt. SBM Offshore noemde dit reden om aandelen in te kopen.

Voor het management zit er echter ook vaak een eigen belang bij. Een deel van de beloning bestaat vaak uit opties op aandelen. Als de koers stijgt door inkoop van eigen aandelen, worden die meer waard.

Is de inkoop van eigen aandelen ook een manier om dividendbelasting te ontwijken?

Dividendbelasting is een voorheffing van 25 procent op het dividend dat het bedrijf uitkeert. Het bedrijf moet dat bedrag zelf overmaken naar de fiscus.

Maar het geitenpaadje om dat via inkoop van eigen aandelen te ontwijken, is nogal kronkelig. Zo moet over het verschil tussen de inkoopprijs van de aandelen en het gemiddelde op die aandelen gestorte kapitaal dividendbelasting worden ingehouden. Als de aandelen voor 22 euro worden ingekocht en het gestorte kapitaal per aandeel is 10 euro, moet over het verschil van 12 euro dividendbelasting worden ingehouden.

Maar daarop zijn nogal wat uitzonderingen. Zo is er vrijstelling als de bedrijven kunnen aantonen dat over de winst al eerder belasting is geheven. Ook is er vrijstelling als de ingekochte aandelen worden doorgesluisd naar het management of het personeel.